ERP sistemleri, işletmelerin iş süreçlerini entegre ve izlenebilir bir yapıda yönetmesini sağlar. Ancak savunma ve havacılık gibi yüksek riskli ve regülasyonlara tabi sektörlerde, ERP uygulamaları sadece operasyonel verimlilik için değil; kalite, güvenlik ve izlenebilirlik için de kritik önemdedir. AS9100, bu sektörlerde kalite yönetimi için en temel uluslararası standartlardan biridir ve ERP kurulumuna doğrudan yön verir.
Savunma ve havacılık sektörlerinde ERP sistemleri, AS9100 standardının getirdiği özel gereklilikler doğrultusunda yapılandırılmalıdır. Bu rehberde, standart ERP çözümlerinden farklı olarak dikkat edilmesi gereken 6 kritik alanı inceliyoruz.
1. Değişiklik Onay Süreçlerinde AS9100 Etkisi
Standart ERP sistemlerinde mühendis onayıyla yapılan güncellemeler yeterli olabilir. Ancak AS9100 kapsamındaki firmalarda, her değişiklik için çapraz fonksiyonlu ekiplerin (ACB – Aerospace Control Board) onayı, test ve validasyon süreçleri ile birlikte müşteriye bilgi verilmesi gereklidir.
Müşteri Onayı: Askeri projelerde tasarım değişiklikleri için müşteri onayı ERP sürecine entegre edilmelidir.
ACB Yapısı: ACB, en az kalite, tasarım ve üretim departmanlarından birer temsilci içermelidir. Savunma projelerinde müşteri temsilcisi de katılım sağlayabilir.
İpucu: AS9100, değişiklik kayıtlarının değiştirilemez olmasını şart koşar. Bu ihtiyaç, blockchain tabanlı sistemlerle veya dijital imzalı merkezi loglarla karşılanabilir.
AS9100D Maddeleri:
-
8.3.6 (Tasarım ve Geliştirme Değişiklikleri): Değişikliklerin kontrolü, müşteri/ilgili tarafların onayını gerektirebilir.
-
8.5.6 (Üretim Süreci Değişikliklerinin Kontrolü): Değişikliklerin çapraz fonksiyonlu değerlendirmesi ve validasyonu zorunludur.
-
7.1.5.3 (Değişiklik Yönetimi): Değişikliklerin etki analizi ve kayıtların korunması.
2. Parça ve Tedarikçi Yönetiminde Derinlemesine İzlenebilirlik
AS9100 kapsamında çalışan firmalar, sadece seri numarası takibiyle yetinemez. Her parçanın sertifikası, test raporu, üretim partisi ve tedarikçi onay durumu ERP üzerinden erişilebilir olmalıdır. Ayrıca parça sahteciliği riski bu sektörde oldukça yüksektir. Bu nedenle ERP sistemleri, parça kimliklendirmeyi ve doğrulama belgelerini merkezi olarak izleyebilmeli, sahte ürünlerin tedarik zincirine girişini önleyecek kontroller içermelidir.
Öneri: ERP içinde tedarikçi performans metriğini , AS9100 kriterlerine göre yapılandırın. Kritik parçalarda kalite uygunsuzluğu durumunda, ERP’nin otomatik karantina/imalattan çıkarma işlemi yapabilmesi için kurallar tanımlayın.
AS9100D Maddeleri:
-
8.4.1 (Tedarikçi Seçimi ve Değerlendirmesi): Kritik tedarikçilerin onayı ve performans izleme.
-
8.5.1.3 (Parça Kimliklendirme ve İzlenebilirlik): Seri numarası, partiler ve sertifikaların yönetimi.
-
8.1.4 (Sahte Parça Önleme): Tedarik zincirinde sahteciliğe karşı kontroller.
3. Doküman Yönetimi: Versiyon ve Erişim Disiplini
AS9100’a tabi firmalarda, dokümanların yalnızca son versiyonu değil tüm geçmiş revizyonları arşivlenmeli, erişim rolleri tanımlanmalı ve her değişiklik zaman damgasıyla kayıt altına alınmalıdır.
Standart, dokümante edilmiş bilginin oluşturulması, gözden geçirilmesi ve güncellenmesini tanımlayan 7.5.2, ve bu bilgilerin kontrol altında tutulmasını zorunlu kılan 7.5.3 maddeleriyle, doküman yönetimini sadece bir arşiv değil, izlenebilir bir süreç olarak ele alır.
İyi Uygulama: ERP sisteminize entegre edilen doküman yönetimi modülü; dijital imza, otomatik versiyonlama, yetki bazlı erişim ve revizyon geçmişi gibi özellikleri desteklemelidir. Ayrıca, dokümanların ERP üzerinden gözden geçirilebilmesi ve onaylanabilmesi sağlanmalıdır.
AS9100D Maddeleri:
- 7.5.2 (Dokümantasyonun Oluşturulması ve Güncellenmesi): Gözden geçirme, onay ve revizyon kayıtları.
- 7.5.3 (Dokümantasyonun Kontrolü): Revizyon geçmişi, erişim kısıtları ve doküman bütünlüğü.
- 7.5.1 (Genel KYS Dokümantasyonu): Dokümante edilmiş bilginin tanımı ve kapsamı.
4. Tasarım ve Konfigürasyon Değişikliği Yönetimi
AS9100 kapsamında tasarım ve ürün konfigürasyonları ayrı süreçlerle izlenmeli, her değişiklik tanımlanmış metodolojiye göre kontrol edilmelidir. Ürün ağacında (BOM), süreç planlarında, iş talimatlarında veya teknik çizimlerde yapılan her güncelleme ayrı revizyon olarak değerlendirilmelidir. Bu değişikliklerin ERP sisteminde hem teknik hem de operasyonel onay süreçlerinden geçmesi gerekir.
Önemli: Konfigürasyon değişiklikleri ERP içinde ürün numarası, versiyon, değişiklik nedeni ve etkilediği diğer süreçlerle birlikte ilişkilendirilmeli; ilgili değişiklikler için müşteri onayı, uygulama takibi ve doğrulama çıktıları ERP üzerinden takip edilebilmelidir. Böylece sadece değişikliği yapmak değil, etkisini analiz edip doğrulamak da dijital izlenebilir hale gelir.
AS9100D Maddeleri:
-
8.3.5 (Tasarım Çıktıları): Ürün ağacı (BOM) ve teknik çizimlerin kontrolü.
-
8.1.1 (Konfigürasyon Yönetimi): Ürün yaşam döngüsü boyunca değişikliklerin izlenmesi.
-
8.3.4 (Tasarım Doğrulama/Geçerleme): Müşteri onayı ve test verilerinin kaydı.
Not: Konfigürasyon yönetimi için AS9100D Ek D (Konfigürasyon Yönetimi Rehberi) kullanılabilir.
5. Test ve Doğrulama Süreçleri
Savunma ve havacılık sektörlerinde,Kritik parçalar için %100 test zorunluluğu vardır. ERP sisteminin bu testleri kayıt altına alabilmesi, test sonuçları olmadan üretim veya montaj onayı vermemesi gerekir.
Önemli: Testlerin sonuçlarının ERP’ye işlenmesi zorunludur. Operatör kimlikleri ve test tarihleri geriye dönük olarak izlenebilir olmalıdır.
AS9100D Maddeleri:
-
8.6 (Ürün ve Hizmetlerin Serbest Bırakılması): Ürün ve hizmetler, gerekli test ve kontroller tamamlanmadan ve uygunluk kanıtı olmadan serbest bırakılamaz.
-
9.1.3 (İzleme ve Ölçme Verileri): Test sonuçlarının kaydı ve operatör kimlikleri.
-
10.2.1 (Uygunsuzluk Kontrolü): Testte başarısız olan parçaların karantina süreci.
6. Risk Yönetimi: Proaktif Yaklaşımın Şartları
AS9100, riske reaktif değil proaktif yaklaşımı esas alır. Her ürün için FMEA/PFMEA bazlı risk skoru tanımlanmalı ve bu skor ERP içinde görünür olmalıdır. Düzeltici faaliyetler ise 8D metodolojisine uygun biçimde kayıt altına alınmalı ve takip edilmelidir.
Tavsiye: ERP’nize risk skorlarına göre otomatik uyarı sistemleri entegre edin. Kritik seviyede olan ürünler için yönetime otomatik bildirim akışları tasarlayın.
-
6.1 (Risk ve Fırsatların Belirlenmesi): FMEA/PFMEA tabanlı risk skorları.
-
10.2 (Düzeltici Faaliyetler): 8D raporlaması ve kök neden analizi.
-
6.1.2 (Önleyici Faaliyetler): ERP’de otomatik uyarı sistemleri.
Tavsiye: Risk skorlarını AS9100D Ek B (Risk Yönetimi Rehberi) ile eşleştirin.
Sonuç: AS9100D Uyumlu ERP’nin Stratejik Değeri
Standart bir ERP sistemi, üretim ve kalite süreçlerini dijitalleştirmek için güçlü bir temel sunar. Ancak savunma ve havacılık sektöründe, AS9100D standardının gerektirdiği izlenebilirlik (Madde 8.5.1.3), değişiklik yönetimi (Madde 8.3.6), ve risk temelli yaklaşım (Madde 6.1) gibi kritik unsurlar, bu temelin üzerine özel bir mimari inşa edilmesini zorunlu kılar.
AS9100D uyumlu bir ERP sistemi:
-
Regülasyonları Aşan Bir Yatırımdır:
-
Sadece 8.6 (Ürün Serbest Bırakma) veya 7.5.3 (Doküman Kontrolü) gibi maddeleri karşılamakla kalmaz, müşteri güvenini ve sektördeki rekabet avantajını artırır.
-
Örneğin, blockchain tabanlı izlenebilirlik, AS9100D’nin “kayıtların değiştirilemezliği” şartını (Madde 7.5.1) aşarak tedarik zincirinde şeffaflık sağlar.
-
-
Proaktif Kalite Kültürü Yaratır:
-
ERP’nize entegre edilen FMEA tabanlı risk skorları (Madde 6.1) ve otomatik uyarı mekanizmaları, standartların ötesinde bir önleyici faaliyet kültürü geliştirir.
-
-
Küresel İtibarınızı Güçlendirir:
-
AS9100D’nin Ek D (Konfigürasyon Yönetimi) ve Ek B (Risk Yönetimi) gibi rehberleriyle uyumlu bir ERP, uluslararası iş birliklerinde güvenilirlik sinyali verir.
-
Stratejik Tavsiye:
ERP’nizi AS9100D ile uyumlu hale getirirken, sadece bugünün gerekliliklerini değil, yapay zeka destekli tahmine dayalı analizler veya nesnelerin interneti (IoT) entegrasyonu gibi geleceğe dönük yetenekleri de planlayın. Bu yaklaşım, standardın 10.3 (Sürekli İyileştirme) maddesini aşarak, dijital dönüşümünüzü uzun vadeli bir başarı hikayesine dönüştürecektir.
Not:Yazıyı, bir yazılım geliştiricinin bakış açısından kaleme aldım. Gözden kaçırdığım ya da geliştirilebilecek noktalar için katkı sunmak isteyen herkese şimdiden teşekkür ederim.
